Reorganizacja ONZ

Reorganizacja Narodów Zjednoczonych ma zapewnić lepszą koordynację działań i większą ich efektywność.

W tym celu 30 departamentów, funduszy i programów Narodów Zjednoczonych zostało zgrupowanych w cztery przedmiotowe działy:

Pokój i Bezpieczeństwo [peace and security]

Sprawy humanitarne [humanitarian affairs]

Rozwój [development ]

Sprawy Ekonomiczne i Społeczne [economic and social affairs]

Jednocześnie zostały ustanowione Komitety Wykonawcze [Executive Committees] koordynujące działalność każdego działu. Komitety są bezpośrednio powiązane z Sekretariatem poprzez tzw. Senior Management Group, która składa się z szefów departamentów, funduszy i programów. Ciało to ma zapewnić spójność działań NZ na najwyższych szczeblach.

W ramach reorganizacji administracji (streamline) utworzono jeden Departament Spraw Ekonomicznych i Społecznych [Department of Economic and Social Affairs]. Po drugie połączono grupy zajmujące się prewencją [UN Crime Prevention], wymiarem sprawiedliwości [Criminal Justice Division] i narkotykami [UN Drug Control Programme] w jedno Biuro ds. Narkotyków i Przestępczości [Office on Drugs and Crime]. Po trzecie Senior Management Group i Komitety Wykonawcze podjęły działania mające na celu scalenie ochrony praw człowieka z operacjami pokojowymi, rozwojem i innymi obszarami działań NZ.

Ponad to postulowana jest szersza współpraca pomiędzy NZ a Bankiem Światowym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Toteż począwszy od 1998 roku Rada Ekonomiczno-Społeczna organizuje spotkania z przedstawicielami tych organizacji. Dzięki tym kontaktom doszło do zorganizowania konferencji w 2002 w Monterrey w Meksyku.

Wprowadzane zmiany obejmują również przedstawicielstwa agend, funduszy, programów NZ w poszczególnych krajach i regionach świata. Ze względu na wprowadzane oszczędności oraz uzyskanie synergii działań i spójnego wizerunku NZ zostały one zobligowane do działania w ramach jednego United Nations House. Jednolitą reprezentację NZ zapewnić ma także Stały Koordynator NZ, którego pozycję wzmocniono. Jego zadaniem jest koordynowanie działań wszystkich agend, programów i funduszy NZ.

ONZ u progu XXI wieku

1. Międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo

2. Sprawy społeczne i gospodarcze

3. Prawa człowieka

4. Rada Powiernicza

Organizacja Narodów Zjednoczonych została powołana do życia podczas konferencji w San Francisco w 1945 roku. Struktura i cele jakim miały służyć Narody Zjednoczone odzwierciedlały sytuację na świecie i potrzeby roku 1945. Po doświadczeniach dwóch wojen światowych twórcy Narodów Zjednoczonych skupili się na problemie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Słowa zawarte w Karcie NZ: „dążenie do utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego; w tym celu będą one [NZ] podejmowały skuteczne zbiorowe środki dla zapobiegania i usuwania gróźb przeciwko pokojowi i dla uchylania aktów agresji lub innych zamachów przeciwko pokojowi, oraz osiągały, przy pomocy środków pokojowych i zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, załatwianie lub rozstrzyganie sporów międzynarodowych albo sytuacji, które mogłyby doprowadzić do zakłócenia pokoju” stały się głównym celem NZ. Znalazło to swój wyraz w organizacji NZ i powołaniu wyposażonej w szerokie kompetencje Rady Bezpieczeństwa. Mimo założeń, według których NZ są organizacją niezależnych, suwerennych i równych sobie państw twórcy ONZ przyznali zasiadającym w Radzie Bezpieczeństwa pięciu mocarstwom status stałych członków Rady wraz z wynikającymi z niego specjalnymi uprawnieniami jak np. prawo veta. Dobór pięciu mocarstw odpowiadał sytuacji powojennej na świecie. W Radzie znalazły się państwa zwycięskiej koalicji: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Związek Radziecki oraz Chiny. Jednak szybko okazało się, że konsensus wypracowany przez te państwa podczas wojny, w okresie pokoju stał się niemożliwy do utrzymania, ze względu na różnicę interesów i celów. Zimna wojna i związany z nią bipolarny podział świata zablokował system bezpieczeństwa zbiorowego wypracowany przez Kartę. Również dążenie, zgodnie z Kartą, „do stania się ośrodkiem, uzgadniającym działalność narodów, zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów” w obliczu zimnej wojny zostało ograniczone.

Sytuacja zmieniła w latach 90-tych. Zakończenie zimnowojennej konfrontacji udrożniło w pewnym stopniu system bezpieczeństwa NZ. Z drugiej strony zmiany polityczne wyzwoliły tłumione dotąd konflikty. W większości były to konflikty lokalne, wewnątrzpaństwowe. Do ich rozwiązywania NZ stosowały, wypracowane w okresie zimnej wojny, operacje pokojowe. Jak wskazuje Sekretarz Generalny Kofi Annan w Raporcie z 2000 r. „My, ludy: Rola Narodów Zjednoczonych w XXI w.”: „Lata 90-te, które nadeszły wraz z końcem zimnej wojny i paraliżu, na jaki cierpiała z jej powodu Rada Bezpieczeństwa, były okresem wielkiej aktywności NZ. W ciągu tej dekady przeprowadziliśmy więcej operacji pokojowych niż w ciągu czterech poprzednich dziesięcioleci i wypracowaliśmy nowe metody budowania pokoju po zakończeniu konfliktu. Zmieniło się też nasze podejście do tych problemów, ponieważ obecnie zwracamy większą uwagę na kwestię zapobiegania konfliktom.”

Jednak mimo odgrywania przez NZ pełniejszej roli w zakresie bezpieczeństwa i pokoju na świecie nie są one przygotowane do rozwiązywania współczesnych konfliktów. Organizacja Rady Bezpieczeństwa oparta na układzie sił i sojuszach z 1945 roku nie odpowiada dzisiejszym potrzebom.